مکان: پل خداآفرین
شاخصه: دوپل تاریخی روی رودخانه‌ی ارس
در مرز ایران و جمهوری آذربایجان و در ضلع جنوبی رودخانه‌ی خروشان ارس دو پل زیبا جاخوش کرده‌اند که به «پل‌های خدا آفرین» شهرت دارند. این پل‌ها از جاذبه‌های ارزنده‌ی استان آذربایجان شرقی هستند که نزدیکی سد خدا آفرین واقع شده و در فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده‌اند.
نقش و نگاری زیبا بر دامان ارس با نام پل‌های خداآفرین
خدا آفرین یکی از مناطق بکر و زیبای ایران است که در مرز ایران و جمهوری آذربایجان و در ضلع جنوبی رود ارس واقع شده است. این منطقه از پیشینه‌ی تاریخی غنی و ارزشمندی برخوردار است. پل‌های خدا آفرین یکی از این دیدنیهای تاریخی این منطقه است که هرساله گردشگران بسیاری را راهی این خطه از خاک ایران میکند.
پل‌های خدا آفرین، دو پل تاریخی هستند که به فاصلهای حدود 100 متر از یک‌دیگر روی یکی از تنگ‌ترین معابر رودخانه‌ی ارس احداث شدهاند. بستر این قسمت از رودخانه سنگی است اما در قسمت‌های دیگر بستر رودخانه نرم و آهکی است. متاسفانه دست بشر و طبیعت قسمت‌هایی از پل قدیمی را از بین برده است.
ساختار و پیشینه‌ی پل‌های خدا آفرین
این دو اثر ارزشمند از نظر ساخت تفاوت‌هایی با هم دارند. نخستین پل که یازده دهانه داشته، طول آن 130 متر برآورد شده و در ساخت آن از سنگ‌های سفید استفاده شده است. با توجه به متغیر بودن شدت آب، دهانههای این پل از نظر اندازه با یک‌دیگر متفاوتند.
اما در بخش پایینتری از این پل، پل دوم قرارگرفته است. ساختار این سازه تفاوت‌هایی با پل سنگی دارد. در ساخت این پل از آجر پخته استفاده شده است و با توجه به عریض‌تر بودن رودخانه در این قسمت، طول آن و تعداد دهانههای آن نسبت به پل قبلی بیشتر است. این پل دارای طولی حدود 200 متر بوده و در مجموع از 15 دهانه تشکیل شده است. موج شکن‌هایی نیز در پایههای پل تعبیه شده است.
پل سیروس، پل جلال‌الدین ملک‌شاه، پل حسرت و خدا آفرین نام‌هایی هستند که از گذشته تا امروز روی این پل‌ها بوده‌اند.
در مورد تاریخ ساخت این پل‌ها اطلاعات زیادی موجود نیست. به نقل از کتاب نزهه القلوب اثر حمدالله مستوفی، نخستین پل خدا آفرین در قرن هشتم هجری قمری احداث شده است. برخی از محققین نیز براساس ساختار معماری، پل دوم را متعلق به قرن 13میدانند.
در مورد ساخت این پل‌ها در فواصل نزدیک به یک‌دیگر چند احتمال وجود دارد. عدهای از کارشناسان بر این باورند که چون بخشی از پل اول ویران شد، پل دوم احداث شد. برخی دیگر نیز معتقدند این پل‌ها برای مراودات اقتصادی و اخذ گمرک و کسب ثروت بنا شدهاند. نظرات دیگری نیز وجود دارد که یکی از این پل‌ها را برای عبور و مرور انسان و دیگری را محل عبور مرور احشام میداند.
وضعیت فعلی پل‌های خدا آفرین
پل قدیمیتر که سال‌ها چون کمربندی استوار دو سوی رودخانه را به هم متصل می‌کرده بعد از عهدنامه‌ی ترکمانچای در سال 1828 منفجر شد. دست طبیعت نیز به این خرابی دامن زد و در حال حاضر این پل حال و روز خوبی ندارد و در آستانه‌ی نابودی کامل است. پل دوم نیز که یادگاری از دوره‌ی صفویه است به‌دلیل بی‌توجهی در معرض خطر قرار دارد و این درحالی است که نام این دو پل در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی هستند.
چگونه به دیدن پل‌های خدا آفرین برویم؟
برای دیدن این سازههای زیبا باید به استان آذربایجان شرقی و به شهرستان خدا آفرین برویم. این پل‌های تاریخی روی ارس و در فاصله‌ی 3 کیلومتری شمال غربی شهرستان خدا آفرین واقع شدهاند.
