مکان: مسجد کبود
شاخصه: مسجدی به‌جامانده از دوران قراقویونلوها
مسجد زیبای کبود در شمال غرب ایران و در استان آذربایجان شرقی و شهر جذاب تبریز واقع‌شده است.
مسجد کبود، شاهکاری تاریخی از هنر بیبدیل معماری و کاشیکاری ارزشمند و زیبای معرق، یادآور دوران حکمرانی قراقویونلوهاست. ناحیهای از سقف مسجد کبود مزین به تلفیقی از طلا و لاجورد است که تجلیگر اوج زیبایی هنر ایرانی جلوی دیدگان شماست.
یکی از مقاصد اصلی در سفر به آذربایجان و تبریزگردی، تماشای جاذبه‌ی بینظیر مسجد کبود است که به فیروزه‌ی اسلام شناخته میشود. این مسجد زیبا که کاشیهای لاجوردی آن نمادی درخشان از هنر معماری و معرق را به‌رخ بازدیدکنندگان می‌کشاند هرساله عده‌ی زیادی از گردشگران داخلی و خارجی را به سمت خود می‌کشاند.
مسجد کبود
مسجد کبود در زبان ترکی به گوی مسجد Goy Mascid و نام‌های دیگری مانند مسجد مظفریه و جهان‌شاه نیز شناخته میشود. در تماشای این مسجد، هنر معماری به سبک آذری خودنمایی می‌کند. صحن یا حیاط مرکزی که از اجزای اصلی معماری اسلامی به‌شمار میآید، مربع شکل است. در داخل این صحن، حوضی قراردارد که از آن برای گرفتن وضو استفاده میشود. شبستانها، بخشهای سرپوشیده و دارای سقفِ مسجدکبود هستند که ستون‌هایی مشابه، موازی و رو به صحن دارند. شبستانها، درواقع پناه‌گاهی برای افراد نیازمند و مکانی جهت آموختن به‌حساب می‌آیند.
چگونگی ساخت مسجد کبود
دستور ساخت مسجد کبود توسط سلطانی قادر و مقتدر به‌نام جهان‌شاه، مربوط به دوران قراقویونلو صادر شد. اما فرآیند نظارت بر ساخت آن را بنا برگفته‌ی برخی، همسرش و به روایت بسیاری دیگر دخترش انجام داد.
بنای مسجد کبود در گذشته جزیی از مجموعه‌ی مظفریه محسوب می‌شد. این مجموعه شامل ساختمانهایی نظیر مدرسه، کتاب‌خانه، خانقاه و مسجد کبود بود که متأسفانه از آن مجموعه، تنها بخشی از مسجد به‌چشم میخورد. سرکاری و نظارت بر ساخت مسجد در سال870 هجری قمری توسط «عزالدین قاپوچی» انجام گرفت. کتیبه‌ی فوق به خط رقاع از خطوط شش‌گانه‌ی خوش‌نویسی که مشتق از خط کوفی یا ثلث به‌شمارمی‌رود، نوشته شده‌است. کتیبههای مسجد به خط زیبای «نعمت الله البواب» از خطاطان نامی قرن نهم است.
سازه‌ی مسجد کبود که دربرگیرنده‌ی هنر معماری و معرق‌کاری کاشی است در سال 1193 هجری قمری براثر زلزله‌ای مهیب تخریب شد و سقف مسجد ویران شد و دیوارها آسیب جدی دیدند.
پس از آن تا سال‌ها بنای مسجد کبود از نظر مرمت و تعمیرات، مورد بیمهری واقع شد. سرانجام در سال 1318 بازسازی طاقها و ستون‌های مسجد کبود آغاز گشت. همان موقع، کار بازسازی گنبدهای مسجد با مشکل مواجه گشت و سرانجام در سال 1352 توسط مرحوم محمدرضا معماران، هنرمند مشهور، تعمیرات و بازسازی گنبدها انجام گرفت.
ساختمان مسجد کبود
بنای اصلی و آجری این مسجد به‌جامانده از قرن نهم هجری قمری، دارای یک گنبد اصلی بر فراز صحن بزرگ‌تر و یک گنبد کوچک‌تر بالای صحن جنوبی است.
هم‌چنین مسجد دارای هفت گنبد کوچک‌تر است که دیگر شبستانهای مسجد را میپوشاند. آمیخته‌ی کاشیهای معرق لاجوردی که علت نام‌گذاری فیروزه‌ی اسلام است و آجر، رنگهایی متنوع و زیبا در نمایی حیرتانگیز را به تماشا میگذارد. دیوارهای درونی و بیرونی نمای مسجد کبود، با ظرافت و زیبایی فراوان به هنر معرق مزین شده، هنرِ کاشیکارانِ زبردست است.
سردابه‌ی فیروزه‌ی اسلام
در ناحیه‌ی شبستان کوچک و جنوبی مسجد، دو قبر خالی وجود دارد که احتمال میدهند متعلق به جهان‌شاه و همسر یا دخترش باشد. این بخش با کاشیهای شش ضلعی لاجوردی و حفاظ‌های تزئینی، به‌نوبه‌ی خود جاذبهای به‌حساب میآید.