مکان: آرامگاه پیر شالیار و آیینی هزار ساله
شاخصه: مقبرهی انسانی وارسته در اورامان
آرامگاه پیر شالیار در منطقهی هورامان یا اورامان کردستان قرار دارد. واژهی هورامان از ترکیب دو کلمهی «هورا» به معنی اهورا و «مان» به معنی جایگاه یا سرزمین ساخته شده است؛ یعنی سرزمین اهورایی یا جایگاه اهورا مزدا. هور در اوستا معنی خورشید میدهد؛ بنابراین معنای هورامان جایگاه خورشید است. روستای اورامان با خانههایی که حیاطهای تودرتو به سبک معماری ماسوله دارند، چشمههای خروشان از دل زمین، طبیعت زیبا و سر سبزش و آرامگاه پیر شالیار، خود یکی از جاذبههای طبیعی شهرستان سروآباد استان کردستان است.
مراسم جشن عروسی کنار آرامگاه پیر شالیار
در قرن ششم هجری قمری در منطقهی اورامان پیری به نام «پیر شالیار» زندگی میکرده است که مردی دانا و صاحب کرامات بوده است. روایتی وجود دارد به این صورت که «شاه بهار خاتون» دختر شاه بخارا، کر و لال بوده است. پادشاه بخارا شرط میکند که هر کسی بتواند دخترش را شفا دهد، دخترش را به عقد او درخواهد آورد. آوازهی پیر شالیار به گوش شاه میرسد و پادشاه با اطرافیانش راهی اورامان میشوند. وقتی که نزدیک روستای اورامان میرسند دختر، شنوایی خود را به دست میآورد.
اطرافیان شاه به مسیر خود ادامه میدهند و وقتی به نزدیکی خانهی پیر شالیار میرسند، صدای نعرهی دیوی توجه آنها را جلب میکند. دیو از تنورهای که هم اکنون بین اهالی به «تنورهی دیوها» معروف است به زمین میافتد. در همین حین، زبانِ شاه بهار خاتون نیز باز میشود. پادشاه به قول خود عمل میکند و دخترش را به عقد پیر شالیار در میآورد. مردم جشن عروسی بزرگی برای پیر شالیار و بهار خاتون برپا میکنند. بعد از این اتفاق هرساله مردم این روستا مراسمی را در سالگرد جشن عروسی این دو برگزار میکردند و حتی بعد از مرگ پیر شالیار هم این مراسم کنار آرامگاه پیر شالیار توسط اهالی برگزار میشود و هر ساله گردشگران برای تماشای این مراسم باستانی به روستای اورامان میروند.
مراسم جشن عروسی در کنار آرامگاه پیر شالیار
این مراسم در روزهای چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه منتهی به نیمهی بهمن ماه برگزار میشود. روز چهارشنبه، اعلام شروع جشن توسط متولی آرامگاه پیر شالیار با تقسیم گردوهای درختهای وقفی آرامگاه پیر شالیار بین خانوادههای روستای اورامان و روستاهای اطراف آغاز میشود. کودکان روستای اورامان قبل از طلوع آفتاب، صبح چهارشنبه در دستههای سه یا چهار نفری به در خانهی اهالی میروند و با در زدن و گفتن عبارت «کلاو روچنه» اعلام حضور میکنند. صاحبخانه چند گردو برمیدارد و به کودکان تنقلات و خوراکی میدهد.
حدود ساعت 9 صبح اهالی روستا دامهای نذری خود را برای قربانی به جلوی آرامگاه پیر شالیار میآورند. قسمتی از این گوشت قربانی بهعنوان تبرک بین مردم پخش میشود و قسمتی دیگر برای پخت آش جو یا «هولوشینه تشی» کنار گذاشته میشود. این آش همان خوراکی است که در مراسم عروسی پیر شالیار پخته شده است.
از دیگر مناسک اجرا شده در این جشن دف زنی و برپایی رقص سماع بهصورت دست جمعی است. این مراسم سنتی در روز جمعه، قبل از برگزاری نماز جمعه پایان میپذیرد. مردم روز جمعه به آرامگاه پیر شالیار میروند و بعد از راز و نیاز دسته جمعی به مسجد میروند.
مراسم دیگری به نام «کومسای» در آخرین جمعهی منتهی به نیمهی اردیبهشت کنار آرامگاه پیر شالیار برگزار میشود. این مراسم که نام دیگرش شکستن سنگ مقدس است کمی متفاوت تر است. از مناسک این مراسم میتوان به فاتحهخوانی، دف زنی و اجرای مراسم تلیله خوانی اشاره کرد. گردشگران فراوانی هر ساله در بهار برای دیدن این مراسم و بازدید از جاذبههای اورامان خود را به این جشن میرسانند.
شرکت ایرانگردی و جهانگردی کلوت این افتخار را دارد که هرساله بازدیدکنندگان فراوانی را در بازدید از آرامگاه پیر شالیار و روستای اورامان همراهی کند.