مکان: آرامگاه پیر شالیار و آیینی هزار ساله

شاخصه: مقبره‌ی انسانی وارسته در اورامان

 

آرامگاه پیر شالیار در منطقه‌ی هورامان یا اورامان کردستان قرار دارد. واژه­ی هورامان از ترکیب دو کلمه‌ی «هورا» به معنی اهورا و «مان» به معنی جایگاه یا سرزمین ساخته شده است؛ یعنی سرزمین اهورایی یا جایگاه اهورا مزدا. هور در اوستا معنی خورشید می­دهد؛ بنابراین معنای هورامان جایگاه خورشید است. روستای اورامان با خانه‌هایی که حیاط‌های تودرتو به سبک معماری ماسوله دارند، چشمه‌های خروشان از دل زمین، طبیعت زیبا و سر سبزش و آرامگاه پیر شالیار، خود یکی از جاذبه­های طبیعی شهرستان سروآباد استان کردستان است.

مراسم جشن عروسی کنار آرامگاه پیر شالیار

در قرن ششم هجری قمری در منطقه‌ی اورامان پیری به نام «پیر شالیار» زندگی می­کرده است که مردی دانا و صاحب کرامات بوده است. روایتی وجود دارد به این صورت که «شاه بهار خاتون» دختر شاه بخارا، کر و لال بوده است. پادشاه بخارا شرط می­کند که هر کسی بتواند دخترش را شفا دهد، دخترش را به عقد او درخواهد آورد. آوازه‌ی پیر شالیار به گوش شاه می­رسد و پادشاه با اطرافیانش راهی اورامان می­شوند. وقتی که نزدیک روستای اورامان می­رسند دختر، شنوایی خود را به دست می­آورد.

اطرافیان شاه به مسیر خود ادامه می­دهند و وقتی به نزدیکی خانه‌ی پیر شالیار می­رسند، صدای نعره‌ی دیوی توجه آن‌ها را جلب می­کند. دیو از تنوره­ای که هم اکنون بین اهالی به «تنوره­ی دیو­ها» معروف است به زمین می­افتد. در همین حین، زبانِ شاه بهار خاتون نیز باز می­شود. پادشاه به قول خود عمل می­کند و دخترش را به عقد پیر شالیار در می­آورد. مردم جشن عروسی بزرگی برای پیر شالیار و بهار خاتون برپا می­کنند. بعد از این اتفاق هرساله مردم این روستا مراسمی را در سالگرد جشن عروسی این دو برگزار می­کردند و حتی بعد از مرگ پیر شالیار هم این مراسم کنار آرامگاه پیر شالیار توسط اهالی برگزار می­شود و هر ساله گردشگران برای تماشای این مراسم باستانی به روستای اورامان می­روند.

مراسم جشن عروسی در کنار آرامگاه پیر شالیار

این مراسم در روز­های چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه منتهی به نیمه­ی بهمن ماه برگزار می­شود. روز چهارشنبه، اعلام شروع جشن توسط متولی آرامگاه پیر شالیار با تقسیم گردوهای درخت­های وقفی آرامگاه پیر شالیار بین خانواده­های روستای اورامان و روستاهای اطراف آغاز می­شود. کودکان روستای اورامان قبل از طلوع آفتاب، صبح چهارشنبه در دسته­های سه یا چهار نفری به در خانه­ی اهالی می­روند و با در زدن و گفتن عبارت «کلاو روچنه» اعلام حضور می­کنند. صاحب‌خانه چند گردو برمی­دارد و به کودکان تنقلات و خوراکی می­دهد.

حدود ساعت 9 صبح اهالی روستا دام­های نذری خود را برای قربانی به جلوی آرامگاه پیر شالیار می­آورند. قسمتی از این گوشت قربانی به‌عنوان تبرک بین مردم پخش می­شود و قسمتی دیگر برای پخت آش جو یا «هولوشینه تشی» کنار گذاشته می­شود. این آش همان خوراکی است که در مراسم عروسی پیر شالیار پخته شده است.

از دیگر مناسک اجرا شده در این جشن دف زنی و برپایی رقص سماع به‌صورت دست جمعی است. این مراسم سنتی در روز جمعه، قبل از برگزاری نماز جمعه پایان می­پذیرد. مردم روز جمعه به آرامگاه پیر شالیار می­روند و بعد از راز و نیاز دسته جمعی به مسجد می­روند.

مراسم دیگری به نام «کومسای» در آخرین جمعه‌ی منتهی به نیمه‌ی اردیبهشت کنار آرامگاه پیر شالیار برگزار می­شود. این مراسم که نام دیگرش شکستن سنگ مقدس است کمی متفاوت تر است. از مناسک این مراسم می­توان به فاتحه‌خوانی، دف زنی و اجرای مراسم تلیله خوانی اشاره کرد. گردشگران فراوانی هر ساله در بهار برای دیدن این مراسم و بازدید از جاذبه‌های اورامان خود را به این جشن می­رسانند.

شرکت ایرانگردی و جهانگردی کلوت این افتخار را دارد که هرساله بازدیدکنندگان فراوانی را در بازدید از آرامگاه پیر شالیار و روستای اورامان همراهی کند.