مکان: ارگ خان ملک کیانی

شاخصه: ارگی چهارگوشه با معماری پهلوی

 

ارگ «خان ملک کیانی» به یکی از خان‌های منطقه‌ی سیستان تعلق دارد. این ارگ از آثار ارزشمند و تاریخی سیستان به‌حساب می‌آید. معماری و ساختِ ارگ خان ملک کیانی به دوره‌ی پهلوی برمی‌گردد. کافی‌ست به ظاهر این ارگ نگاه کنید، متوجه می‌شوید که این بنا چهارگوش است و در چهار گوشه‌ی خود 4 برج دارد.

 در وسط ارگ خان ملک کیانی منطقه‌ای به مساحت حدود 200 متر وجود دارد. درب‌های این ارگ، جلوه‌ی بسیار زیبایی دارند. وجود طاق‌های منحصربه‌فرد و شگفت‌انگیز روی نما و جداره‌های ساختمان، به زیبایی ارگ افزوده است. در چهار گوشه‌ی ارگ خان ملک، درهای ورودی قرار دارند.

درحال حاضر بقایای این ارگ دیدنی برای بازدید وجود دارند که متاسفانه به‌دلایل مختلف از جمله بی‌توجهی و فرسایش، بخش‌های مهمی از جمله برج‌ها تخریب شده‌اند. اما بازدید و تماشای بقایای این برج‌ها در نوع خود ارزشمند است. در بازدید از ارگ، نگاهی به دیواره‌ها بیندازید؛ این دیوارها برای این‌که بتوانند بارهای سازه را تحمل کنند با ضخامت زیادی ساخته شده‌اند؛ به‌طوری‌که ضخامت دیوارهای ارگ خان ملک کیانی به یک متر نیز می‌رسد. جنس دیوارها از خشت و گل است. تعداد اتاق‌های داخل ارگ بسیار زیادند. می‌توان گفت سازه‌ی ارگ به سبک کاروانسراهای قدیمی ساخته شده است. ارگ خان ملک کیانی در تاریخ 16 شهریور سال 1383 در فهرست آثار ملی ایران با شماره‌ی 11092 ثبت شد. برای همین ارزش تاریخی و فرهنگی این بنا را نمی‌توان نادیده گرفت. 

در مورد خان ملک کیانی

ارگ خان ملک کیانی متعلق به ملک کیانی بوده که او یکی از سرداران و حاکمان خوش‌نام ایران زمین بوده است. امروزه هنوز هم داستان دلاوری‌های این حاکم میان مردمان سیستان به گوش می‌رسد. باغی که برای ارگِ خان ملک کیانی طراحی شد با دیگر باغ‌های ایرانی متفاوت بود. طراحی این باغ توسط معماران هندی انجام گرفته بود. زمانی‌که به این باغ نگاه می‌کنید یک باغ پنج ضلعی را می‌بینید؛ درحالی‌که طراحی پنج‌ضلعی در معماری باغ‌های ایرانی مرسوم نبوده است.

از باغ ارگ خان ملک کیانی امروزه چیزی باقی‌نمانده و ما تنها توصیفی از این باغ را می‌دانیم. اما در سال 1392 ارگ، مرمت شد. مساحت این ارگ سه هزار متر مربع بوده که چهار برج در چهار گوشه‌ی خود داشته و ارتفاع هر یک 70 متر و عرض آن‌ها 5.5 متر بوده است.

تعداد اتاق‌های داخل ارگ خان ملک کیانی کم نیست و به‌همین دلیل این ارگ به کاروانسرا شباهت دارد. ارگ روی بلندی ساخته‌ شده تا از رطوبت در امان باشد و آسیب کمتری متحمل شود. این بنای فاخر دوران پهلوی در 18 کیلومتری جاده‌ی زابل به هیرمند قرار گرفته است. برای رفتن و دسترسی به این بنای قدیمی و ارزشمند راه‌های زیادی وجود دارد. اطراف ارگ خان ملک می‌توانید از جاذبه‌های معروف دیگری مانند شهر سوخته که در فهرست یونسکو ثبت شده و هم‌چنین ارگ سه کوهه، ارگ کیانی، کوه اهورایی اوشیدا، شهر باستانی و قدیمی زرک، روستای پله‌ای قلعه نو، مجموعه‌ی حوض‌دار و غیره بازدید کنید. 

همسفر با کلوت در تور زابل

در سفر به زابل، به دیدن ارگ خان ملک کیانی خواهیم رفت که یک بنای مربع‌شکل جذاب است و متاسفانه درحال نابودی است.