جاذبه‌های تاریخی و گردشگری در اصفهان به قدری زیاد، متنوع و هیجان‌انگیز است که مهمانان داخلی و خارجی باید برای تمام مدت اقامتشان برنامه و زمان‌بندی مناسبی تهیه کنند تا بتوانند به بازدید از لیست بلندبالای اماکن تاریخی موجود در شهر اصفهان بروند. به‌هرحال، تماشای این حد از جزییات زیبا و کم‌نظیر به‌کار رفته در معماری ایرانی در سال‌های دور، هر بیننده‌ای را متحیر و مبهوت می‌کند؛ مخصوصاً اگر از دسته‌ی میهمانان خارجی حاضر در اصفهان باشد.
یکی از شاخص‌ترین مکان‌هایی که در سفر به اصفهان به‌هیچ‌وجه نباید از قلم بیفتد؛ بازدید از عمارت عالی‌قاپو در میدان نقش‌جهان است. به‌سمت غرب میدان امام که بروید، درست روبه‌روی مسجد شیخ لطف الله، عمارتی بلندبالا قرار دارد. از سمت میدان که به کاخ نگاه کنید، نمای سه طبقه‌ای از آن را می‌بینید که 5 طبقه از آن با هوشمندی معمار این بنا، در پشت آن ساخته‌شده تا مقیاس و تناسبات بناهای موجود در میدان نقش جهان به‌هم نخورد. کافی است سرتان را بالاتر ببرید تا ایوان ستون‌دار عالی قاپو را در طبقه‌ی سوم آن ببینید. فضایی که شاه صفوی و اطرافیانش به تماشای رویدادهای نقش‌جهان، در قرن یازدهم هجری می‌نشستند.
عمارت باشکوه عالی قاپو در سال 1054 قمری به‌دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شده است. شاه صفوی، سفیران و شخصیت‌های عالی‌قدر و میهمانان ویژه را در این‌کاخ دیدار می‌کرده است. این قصر، دروازه‌ی مرکزی و راه ورود همه‌ی قصرهایی بود که در دوران صفویه در محدوده‌‌ی میدان نقش‌جهان اصفهان بنا شده بودند. نام عالی‌قاپو از دوکلمه‌ی عالی و قاپو ساخته‌شده است که درکنارهم، به‌معنای «سر در بلند» یا «درگاه بلند» هستند. همچنین این بنا با نام‌هایی چون علی قاپو، دولت‌خانه‌ی مبارکه‌ی نقش جهان و قصر دولت‌خانه شناخته می‌شود.
برای رفتن به داخل عمارت باید از پله‌ها بالا بروید. پله‌ها با توجه به قدمت چندین و چند‌ساله‌ی بنای عالی قاپو، به‌نسبت پلکان‌های امروزی، ارتفاع بیشتری دارند و کمی بالارفتن از آن‌ها را دشوار می‌کند. اما تنها راه رسیدن به ایوان ستون‌دار و تماشای منظره‌ی میدان منحصربه‌فرد نقش‌جهان، بالا رفتن از همین پله‌هاست.
از زیر سر در بلندی که از سنگ ساخته شده به کاخ وارد می‌شویم و از پلکان‌ها در دو طرف ورودی به طبقات بالاتر می‌رویم. عالی قاپو در 6 طبقه ساخته‌شده که طبقه‌ی همکف شامل دو تالار است که در آن زمان، بخش اداری و دیوانی محسوب می‌شده است. از پله‌ها که بالاتر بروید در طبقه‌ی سوم به ایوان می‌رسید که سقفی چوبی قرار دارد و بر 18 ستون بلند، استوار است. پوشش ستون‌های ایوان در گذشته از آیینه بوده و سقف با نقاشی‌ها و آلت‌های چوبی، تزئين شده است. در وسط ايوان، حوض زيبایی از جنس مرمر و مس وجود دارد که قرينه‌ی آن در تزئينات زير سقف، انعکاس يافته است.
شاید برایتان جالب باشد بدانید که در بالاترین طبقه، اتاق موسیقی قرار دارد که یکی از مهم‌ترین بخش‌های کاخ است. معمار بنا، تمام خلاقیتش را در ساخت این اتاق به‌کارگرفته تا علاوه‌بر زیبایی، عملکرد مناسبی هم داشته باشد. یادتان باشد برای اینکه تمام جزییات و زیبایی‌های اتاق را ببینید باید تمام وقت سر به هوا باشید تا مبادا چیزی از چشمتان دور بیفتد.
گچ‌بری‌های اتاق موسیقی نمایی ارزشمند و قابل‌توجه را به شما می‌دهند که شاید مانند آن را در جایی ندیده باشید. انواع فرم‌های صراحی، گلدان و جام به‌صورت برجسته و توخالی بر دیوار طراحی شده تا نقش آکوستیک را در این فضا اجرا کنند و موجب شوند صداها بدون انعکاس و به‌صورت طبیعی به گوش برسند.
از ویژگی‌های کاخ عالی قاپو که آن را در میان سایر بناها برجسته می‌کند تزیینات متنوع در اتاق‌های کاخ است. از جمله گچ‌بری به‌صورت کُشته‌بری، تنگ‌بری، مقرنس، نگارگری و نقاشی و کاشی‌کاری و طلاکاری است.
هنر کشته‌بری که در قسمت‌های مختلف کاخ می‌توانید ببینید به‌دست هنرمند عهد صفوی استاد رضا عباسی و شاگردانش اجرا شده است. درواقع همان گچ‌بری است که با برجستگی کمتر ساخته می‌شود و نقوش به‌کار رفته هم بیشتر با الهام از طبیعت و تخیل معماران آن زمان بوده است. در تزیینات سقف تالار تشریفات عالی قاپو جلوه‌ای از هنر تذهیب نیز دیده می‌شود که بیشتر رنگ‌های به‌کار رفته سبز، آبی لاجوردی، مسی و کرم هستند.
باتوجه به علاقه‌ی پادشاهان صفوی به نگارگری و نقاشی، این هنر در دیوارها و سقف‌های عالی قاپو، زیاد به چشم می‌خورد و بسیاری از کارشناسان، با ارزش‌ترین دیوارنگاره‌ها و رواج آن‌ها را مربوط به دوره‌‌ی صفویه می‌دانند.
بیشتر تزیینات نقاشی کاخ عالی قاپو: شامل نقوش گل و بته، خطوط اسلیمی، ختایی و شکارگاه حیوانات و پرندگان است. این نقوش به‌صورت نقاشی برجسته در قالب لایه چینی و کُشته‌بری ایجاد شده که آن‌ها را با ترکیبات و رنگ‌های معدنی مثل آب طلا جلا داده‌اند.
در تزیینات کاخ عالی‌قاپو، نقاشی‌های تصویری و مینیاتورهای بسیار زیبا به سبک استاد رضا عباسی، نقاش برجسته عصرصفوی و شاگردان وی به چشم می‌خورد. البته سبک اروپایی نیز در میان آن‌ها دیده می‌شود. در برخی از این نقاشی‌ها، جانشینان شاه عباس با سبک پوشش اروپایی دیده می‌شوند که توسط سیاحان و سفرا و یا وابستگان آنان در دربار صفویه مخصوصاً شاه سلیمان به تصویر کشیده شده‌اند. نقاشی‌های خارجی نیز به دست هنرمندان اروپایی مانند آنژل ولوکار به تصویر کشیده‌شده که در زمان شاه سلیمان صفوی در قصر حضور داشته‌است.
تزیینات نقاشی طبقات اول، دوم، چهارم و پنجم، نقاشی‌های لایه‌چینی و کُشته‌بری هستند؛ اما در طبقات سوم و ششم نقاشی‌های مینياتور تصویری ایرانی و اروپایی نیز به‌چشم می‌خورد.