بازار وکیل

1403/01/10


xx بازدید

مکان: بازار وکیل

شاخصه: بازاری قدیمی مربوط به دوره‌ی زندیه

بازار وکیل یکی از مشهورترین و قدیمی­ترین بازارهای ایران به شمار می­رود. این بازار به دستور کریم‌خان زند در حدود 200 سال پیش به‌عنوان قلب تجاری شیراز احداث شد. باور عمومی بر این است که کریم‌خان زند پس از مشاهده‌ی بازار بزرگ قیصریه‌ی شهر لار، به فکر ساخت بازاری مشابه، جهت فعالیت­های تجاری و خرید و فروش کالاهای خارجی و داخلی افتاد. ناگفته نماند که این بازار در کنار حمام وکیل، آب انبار و مسجد وکیل مجموعه‌ی زندیه‌ی شیراز را تشکیل می­دهند که هر یک به نوبه‌ی خود از جاذبه‌های اصلی شهر شیراز به‌شمار می‌روند.

گشت‌وگذار در بازار وکیل

 

بازار وکیل در میدان شهدای شیراز واقع شده است. اولین چیزی که از بازار وکیل مورد توجه قرار می­گیرد وسعت و بزرگی آن است. این بازار در مساحتی به وسعت 21840 متر مربع گسترده است و دارای دو راسته‌ی اصلی شمالی – جنوبی و شرقی– غربی است که دارای ساختاری شبیه صلیب هستند. هر یک از این راسته‌ها مختص یک نوع فعالیت تجاری بوده و در محلی به‌نام چهار سوق به یک‌دیگر می‌رسند.

چهار سوق از جمله قسمت­های شاخص بازار وکیل به‌شمار می­رود که بر روی یک هشتی قرارگرفته و با تزئینات گوشواره­ای، طاق­سازی و کنج­سازی که نشان از ذوق و هنر معماران ایرانی دارد، مزین شده است. در گذشته حوضی مرمرین در مرکز چهار سوق قرار داشته است که محل ملاقات کسبه بازار بوده است. راسته‌ی شمالی جنوبی، راسته‌ی اصلی بازار به‌شمار می­رود و مشتمل بر 82 باب حجره است. به راسته‌ی جنوبی بازار راسته‌ی «بزازان» گفته می­شود که محل کسب‌و‌کار پارچه‌فروشان به شمار می­رود و به راسته‌ی شمالی «بازار کلاه دوزان» می­گویند. این راسته در گذشته مختص تولید و فروش کلاه بوده، اما اکنون کالاهای متفاوتی در آن عرضه می­شود. به راسته غربی، ترکش دوزان می­گویند. این راسته مرکز فروش فرش­های ایرانی بوده و دارای 10 جفت مغازه است. بازار دیگری نیز به‌نام بازار علاقه­بندان در راسته‌ی شرقی وجود دارد که هم اکنون دارای 19 باب حجره بوده و محل کسب‌و‌کار حجره­های فرش فروشی، مغازه­های عطاری و قالی شوران است. در راستای بازار ترکش­ها، بازار دیگری به‌نام بازار شمشیرها واقع شده است. این بازار دارای 11 جفت مغازه است و به مسجد وکیل راه دارد.

بخش­های دیگر بازار وکیل

 

بازار وکیل دارای آثار و بناهای تاریخی دیدنی متعددی مانند کاروانسرا، سرای مشیر، حمام، حیات خلوت و مانند دیگر بازارهای خاورمیانه دارای چند مسجد و چند امامزاده در نزدیکی بازار و حجره­های قدیمی است. در این بازار  کالاهای متنوعی نظیر فرش، ادویه‌جات، صنایع‌دستی و عتیقه جات و غیره به‌فروش می‌رسد.

سرای مشیر

 

در انتهای جنوبی بازار وکیل و در بخش شرقی آن بازاری به نام سرای مشیر و یا سرای گلشن وجود دارد. سرای مشیر به‌دست میرزا ابوالحسن مشیر­الملک در دوره‌ی قاجار ساخته شده است. بنای هشت‌گوش سرای مشیر و سردر زیبای آن که با تزئینات کاشی­کاری شده و کتیبه­ای به خط نستعلیق مزین شده، از زیبایی­های این بازار به شمار می­رود. در این سرا، مغازه­هایی وجود دارد که به فروش صنایع دستی و سوغات شیراز فعالیت دارند.

بازار نو

بازار نو از دیگر بخش­های دیدنی بازار وکیل است که از قسمت شمالی بازار وکیل شروع شده و به دروازه اصفهان می­رسد. این بازار قجری بسیار طولانی است و متشکل از حجره­هایی است که به فروش منسوجات، لوازم خانگی و محصولات چرم مشغولند.

ویژگی­های بارز معماری بازار وکیل

 

بازار وکیل به سه بخش گذرگاه عبور و مرور مشتریان، حریم حجره‌ها با بلندی 2 پله بالاتر از سطح زمین و فضای داخلی مغازه‌ها تقسیم می‌شود. از ویژگی­های برجسته‌ی این بازار سکوهای مقابل حجره­های بازار است که به‌عنوان پیش‌خوانی، فاصله‌ی بین خریدار و فروشنده را حفظ می­کرده است. این سکوها در گذشته دارای تزئیناتی بودند، اما امروزه تنها ترنج­های برجسته روی آن‌ها دیده می­شود.

از ویژگی­های بارز دیگر این بازار اقتباس آن از بازار بزرگ قیصریه‌ی اصفهان است و به همین دلیل تاثیر معماری دوران صفویه در گوشه و کنار آن دیده می­شود. مصالح به‌کار رفته در ساخت بازار نیز از جنس آجر و سنگ و گچ است. جهت جلوگیری از نم و رطوبت، از سنگ برای زیربنای مغازه­ها و سکوها استفاده شده و آجر پخته در ساخت دیوارها و طاق­ها و چوب برای ساخت درها به‌کار گرفته شده است. 

از جمله ویژگی­های قابل توجه این بازار این است که سطح بازار را کمی پایین­تر از سطح خیابان ساخته­اند.  ارتفاع بلند سقف راسته‌ها نیز از دیگر ویژگی­های قابل توجه بازار وکیل است. دهانه­های طاق ضربی این بازار 11 متر بلندتر از سایر بازارها هستند و برای تامین نور و تهویه‌ی مناسب بازار به این صورت ساخته شده­اند. در سقف بازار نیز روزنه­هایی به نام جامخانه تعبیه شده بود که نور بازار وکیل را تامین می­کرده و در عین حال مانع تابش مستقیم نور به داخل بازار می­شده است.