مکان: نِبْکا یا همان گز؛ گلدان‌های کویری دشت لوت

شاخصه: جاذبه‌های طبیعی در کویر

با طی‌کردن مسیری حدود 20 کیلومتر پس از شهر شهداد و به‌سمت بیابان لوت، به جنگلی از درختانِ کوتاه‌قد روی تپه می­رسیم. این صحنه­ی باور نکردنی در بیابان، نام­های متفاوتی در گویش­های مختلف دارد که از جمله­ی آن­ها می­توان به تَلِ گَز و تل طاق اشاره کرد.

دلیل نام­گذاریِ این تپه­ها و پوشش گیاهیِ روی آن، درختانِ ایستاده روی آن است. یعنی بومیان مناطق اطراف و صاحب نظران، این پوشش­های گیاهی را باتوجه به نام درختِ روی آن نام­گذاری می­کنند. دلیل این موضوع این است که هم­نشینیِ درخت گز و درخت طاقِ روی این تل­ها، با نام تل گز و تل طاق موردخطاب قرار می­گیرند. اما همین نوع، پوشش گیاهی در صحرای آفریقا و در کلام جهانی«نِبْکا» نام­­گذاری شده­است.

عمر درختچه‌های گز، طاق یا به‌بیان جهانی نبکاها بسته به میزان توجه به نگه­داری و مراقبت از آن، به صدها سال می­رسد. بلندترین نبکای کره­ی زمین در همین بیابان لوت قرار گرفته و هنوز گزارشی مبنی بر یافتن نبکایی با ارتفاعی بالاتر در هیچ کجای جهان داده نشده است. ارتفاع این نبکا از سطح بیابان لوت تا سطح تپه‌ای که روی آن واقع شده، حدود 10 متر و 40 سانت است.

هنگامی‌که طوفان­ها شروع به حرکت در بیابان لوت می­کنند، مقدار قابل توجهی خاک و ماسه به همراه خود حمل کرده و از بین این پوشش­های گیاهی، درخت و یا درختچه­های گز و طاق، عبور می­کنند. در هنگام عبور طوفان، درختان مانند سدی استوار جلوی خاک و ماسه ایستادگی کرده و باعث توقف و ریخته شدنِ آن در حوالیِ خود می­شوند. به این ترتیب لایه­ای از خاک و ماسه در پای درخت به‌جا می­ماند که با رشد گیاه و گذر زمان، مقدار آن افزایش خواهد یافت؛ از آن‌جایی که این گیاهان برای تغذیه‌ی خود از رطوبتِ لایه­های زیرینِ سطح لوت استفاده می­کنند، رطوبت لایه­های بالایی و همین تل­های درحال شکل­گیری حفظ شده و همین رطوبتِ اندک باعث افزایش دوام خاک و ماسه­ی تپه شده و بر استواری و سفتیِ آن می­افزاید. علاوه‌براین، دفن شدن بخشی از تنه­ی درخت در میان این تل­ها، مانند ستون عمل کرده و بر استواریِ نبکای درحال شکل­گیری می­افزاید.

زیباییِ بی‌نظیر نبکاهای بیابان لوت، یکی دیگر از جاذبه­های گردشگری محبوب دوست‌داران طبیعت بوده که سختی راه و مشقت حضور در کویر را به‌جان خریده و به‌تماشای شگفتی‌های دشت لوت می‌روند و خاطراتی به‌یادماندنی در این پهنه‌ی زیبا و بی‌انتها زیر آسمان پرستاه‌ی کویر می‌سازند.

خوشبختانه نبکاها در سال 92 در فهرست آثار ملی و طبیعی قرارگرفته است؛ بنابراین توجه و نگه­داری از این سرمایه‌ی ارزشمند ملی، نسبت به قبل بیشتر و بهتر شده­است.