مکان: غار نخجیر
شاخصه: یکی از پدیده‌های نادر زمین‌شناسی
یکی از کم‌نظیرترین پدیده‌های نادر زمین‌شناسی در مرکز ایران که از قدمتی چند میلیون‌ساله خبر می‌دهد، غار نخجیر است. این غار که در ۸ کیلومتری شمال شرقی شهرستان دلیجان (حد فاصل نراق به دلیجان) در دامنهی کوه واقع شده، به دوران سوم زمین‌شناسی تعلق داشته و از پدیده‌های خاص زمین‌شناسی در جهان به‌شمار می‌رود که در سال 1368 توسط گروهی از کوهنوردان شناسایی شدهاست.
دهانه‌‌ی اصلی غار نخجیر دارای 10 متر عرض و چیزی بین 10 تا 40 متر ارتفاع است که هر بیننده‌ای با گذر از این دهانه و ورود به غار حیرت‌انگیز مات و مبهوت خواهد شد. این غار دارای یک شاخه‌ی اصلی و چند شاخه‌ی فرعی است که تاکنون توسط افراد محلی و غارنوردان مجرب فقط حدود 4 کیلومتر از آن شناسایی شده و پیش بینی میشود که حدود 8 تا 10 کیلومتر عمق داشته باشد.
تاکنون حدود 2 هزار متر فضای خشک در محوطه‌ی درونی این مجموعه شناسایی شدهاست که در بیشتر قسمت‌ها تزئینات بلوری و اسفنجیِ کف، دیوارها و سقف آن همگی از نابترین نمونههای موجود در جهان هستند. دست خلاق و شگفتی‌آفرین طبیعت، طی میلیون‌ها سال با کمک شرایط خاص آب و هوایی و جغرافیایی درون غار، دهلیز، دالان، کریدور، تراس و حوضچه‌های بی‌‌نظیری را به‌وجود آورده که بازتاب نور از منشورهای بلور کلسیت کنار آویزه‌های شکل‌دار آن هر بیننده‌ای را متحیر و مبهوت می‌کند. رسوبات دولومیتی نیز به اندازه‌ی قابل توجهی به‌صورت لایه‌های سفید رنگی (رسوبات سفید برفی) کف راهروها و دالان‌های مسیر اصلیِ این غار را پوشانده‌است.
غار چال نخجیر، به‌دنبال عوامل زمین‌ساختی و هوازدگی شیمیایی به‌وجودآمده و مجموعه‌ای بزرگ از سنگ‌های تزئینی است. شناسایی این غار در سال ۱۳۶۸ انجام شد و گروه‌های کوهنوردی تا عمق۲۰۰۰ متری در آن پیش‌روی کردند. قبل از آن نیز غارنوردان موفق شده بودند با شناسایی دو مسیر انحرافی به انتهای اصلی غار دست پیدا کنند. تهویه‌ی طبیعی هوای درون غار در فصول تابستان و زمستان از عجایب این غار شگفت انگیزاست، به طوری که هوای درون غار در تابستان خنک و در زمستان گرم است و بازدیدکنندگان غار، هیچ‌گاه با کمبود اکسیژن روبرو نمی‌شوند.
ارتفاع این غار در بعضی مناطق به بیش از ۲۰ متر می‌رسد.
دره‌های عمیقی که در بیشتر مسیرهای انحرافی وجود دارند، بازتاب زیبای نور از منشورهای بلوری، پوشش اسفنجی بلورین دیواره‌های غار و کف آن غار نخجیر را به‌عنوان یک جاذبه‌ی منحصربه‌فرد و دیدنی در سطح ایران و جهان مطرح کرده است. سنگ‌های تزئینی با اشکال متنوع و شباهت به بعضی حیوانات مانند عقاب، لاکپشت، گوزن، کرگدن، تمساح، کبوتر و حتی چهره‌های انسان، تندیس‌هایی عظیم الجثه و بلورین ایجاد کرده که جنس آن‌ها از آهک است. تالارهایی به نام‌های عروس، گل کَلَمی، آبشارگلی، فرسنگ و هیولا از جمله بخش‌های دیدنی این غار نادر و عجیب هستند. در انتهای این غار، یک استخر آب وجود دارد که تالارهای بزرگی در کنار آن استخر دیده شده است.