مکان: گنبد سلطانیه
شاخصه: سازه‌ای با معماری باشکوه از دوران ایلخانی
گنبد سلطانیه یک نمونه‌ی عالی از جاذبه‌های گردشگری و میراث ملی ثبت شده برای ایرانیان است. این گنبد در استان زنجان واقع شده است و به‌طور حتم به‌عنوان نمادی شگرف از دستاوردهای معماری اسلامی و ایرانی و یک پیشرفت مهم در آن دوران بوده است. فرآیند ساخت آن حدود ده سال به‌طول انجامید و بیش از سه‌هزار کارگر بهترین تلاش خود را به‌کار بستند تا این شاهکار شگفت‌انگیز را ایجاد کنند. برای شناخت بیشتر این اثر تاریخی همسفر کلوت شوید.
گنبد سلطانیه به سبک هشت‌‌ضلعی ساخته شده و یک گنبد بلند با ارتفاع ۵۰ متر پوشیده از کاشی‌های آبی فیروزه‌ای در بالای آن قرار دارد. هشت مناره‌ی باریک اطراف آن وجود دارد. گفته می‌شود که گنبد سلطانیه اولین و بزرگ‌ترین گنبدی است که در ایران ساخته شده است. این گنبد با الهام از اعتقادات مرتبط با درهای بهشت، دارای هشت ایوان است. بخش داخلی آن به‌شکلی باشکوه طراحی شده است. اگر مایل به بازدید از این جاذبه درخشان هستید، باید به 5 فرسخی شرقی شهر زنجان سفر کنید.
هندسه‌ی گنبد سلطانیه
این سازه حدوداً ۵۰ اتاق دارد که شامل مناطقی شبیه به یک اتاقک است. گنبد این ساختمان ۲۰۰ تن وزن دارد و روی ستون‌هایی قرار دارد که مساحتی به‌میزان ۵۰ متر مربع را دربرمی‌گیرند که هر کدام از آن‌ها جدا یا از هم تفکیک می‌شوند. این ساختار ترکیبی از سنگ گچ بوده و سهم کمی از آن نیز از سنگ آهک وام گرفته است.
گنبد سلطانیه در سه طبقه ساخته شده است که به‌صورت زیر تعریف شده‌اند. کف زمین از هشت قسمت تشکیل شده‌است. طبقه‌ی اول شامل سالن‌هایی است که در سرتاسر این طبقه قرار دارند. طبقه‌ی سوم ستون پایه‌ی گنبد و ستون‌‌های هشت ضلعی است که از مناره‌ها پشتیبانی می‌کنند. از سمت ایوان جنوبی به ورودی سرداب می‌رسیم. طرح‌بندی یا نقشه‌ی این سرداب، مجموعه‌ی پیچیده‌ای است که از ۷ بخش مجزا تشکیل شده است که هر کدام مستقل از دیگری هستند.
چه کسی دستور ساخت گنبد سلطانیه را صادر کرد؟
به اعتقاد عده‌ای گنبد سلطانیه، آرامگاه الجایتوخان است. درحالی‌که محل دفن او در اطراف این سازه قرار دارد. الجایتوخان معمار و سازنده‌ی این گنبد بود. لازم به‌ذکر است که این فرد به نام «سلطان محمد خدابنده» نیز مشهور است. محمد خدابنده در سال ۱۲۸۰ پس از میلاد به دنیا آمد و به‌عنوان فرمانروای هشتم دودمان ایلخانی منسوب شد. وی دو سال پس از ساخت گنبد درگذشت. هدف نخست الجایتو انتقال پیکر حضرت علی و امام حسین (ع) به این مکان بود که امکان‌پذیر نشد. او برای ساخت این بنا مقداری از خاک نجف و کربلا را در ساخت کنبذ سلطانیه به‌کار برد که آن بخش به تربت‌خانه مشهور است. دومین هدف بزرگی که او در سر داشت در حقیقت انتقال قدرت، وسعت و تمرکز کافی روی این شهر بود.
گنبد و نمای داخلی گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه به‌دلیل کاشی‌کاری باشکوه آن معروف است. با این‌حال، ویژگی‌های داخلی آن طرح‌ها و کتیبه‌‌های مزین به گل را نمایش می‌دهد. درحال حاضر، کاشی‌کاری‌های لاجوردی جدید آن توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری ایران به اتمام رسیده است تا این گنبد بیشتر شبیه به ساختار اصلی خویش شود.
نمای داخلی گنبد سلطانیه از لحاظ طراحی بی‌نظیر است. یکی از ویژگی‌های به‌کار رفته در آن مقرنس است که معمولاً در معماری اسلامی دیده می‌شود. برای کسانی‌که با واژه‌ی مقرنس آشنا نیستند به زبان ساده‌تر می‌توان بیان کرد که این تزئین حجمی یا طاقچه‌بندی آذینی نام دارد. تزئیناتی که داخل گنبد قرارگرفته‌اند به‌طور خاص به سبب طراحی پیچیده و تزیینات به‌کار رفته قابل توجه هستند.